تاپسیس سلسله مراتبی فازی| انجام تاپسیس فازی FUZZY TOPSIS

azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
0

در ادبیات موضوع یکی از مشهورترین روش‌های شناخته شده که به طور گسترده برای حل مسائل تصمیم گیری چند معیاره استفاده می‌شود روش AHP فازی است. از این روش در تحقیقات و مقالات زیادی جهت رتبه بندی و انتخاب گزینه‌ها مورد استفاده قرار گرفته‌اند برای نمونه در تحقیقی با عنوان «استفاده از AHP فازی برای انتخاب پرسنل» از این تکنیک استفاده شده است (Gungor, et al.,2009).

یکی دیگر از این مدل‌ها، تاپسیس فازی است که برای اولین بار توسط چن و هونگ در سال ۱۹۹۲ ابداع شد (Chen, et al., 1992). در این مدل وزن‌ها و ماتریس تصمیم گیری به صورت اعداد فازی تعریف می‌شوند و همانند تاپسیس کلاسیک بر اساس فاصله از ایده آل مثبت و منفی رتبه‌بندی می‌کند. در تحقیقات بسیاری چون (Ertu rul & Karaka, 2007) و (Kelemenis & Askounis, 2010) از این روش بهره گرفته شده است.

در تحقیقات مختلف، روش ادغامی AHP و TOPSIS به این صورت است که ابتدا وزن معیارها و زیر معیارها به کمک روش AHP محاسبه می‌شود و از این وزن‌ها در روش تاپسیس به منظور رتبه بندی گزینه‌ها بهره گیری می‌شود در تحقیقاتی چون (Se me, et al., 2009)، (Gumus, 2009)، (Ertu rul & Karaka o lu, 2009) از این روش استفاده نموده‌اند. اکثر مدل‌های تاپسیس فازی، ساختار سلسله مراتبی موجود در مسائل چند معیاره (مزیت اصلی AHP) را در نظر نمی‌گیرند.

پس از جمع آوری معیارهای اصلی و فرعی و تشکیل ساختار سلسله مراتبی از معیارها، از روش تاپسیس توسعه یافته شده که در (Kahraman, et al., 2008) و (Wang, et al., 2009)، تاپسیس سلسله مراتبی در محیط فازی نامیده شده‌اند، برای رتبه بندی گزینه ها استفاده می شود. مراحل انجام روش تاپسس سلسله مراتبی به صورت می باشد:

گام یک) تعیین وزن معیارها و زیر معیارها: در این مرحله بعد از تعیین معیارهای اصلی و زیر معیارهای ، وزن آن‌ها تعیین می گردد.

گام دو) تعیین اهمیت نسبی فازی هر گزینه نسبت به هر زیر معیار

گام سوم) از آنجایی که زیر معیارهای مختلف ممکن است دارای ارزش‌های متفاوتی (مثبت یا منفی) باشند بنابراین لازم است قبل از به‌کارگیری آن‌ها بی مقیاس شوند به عبارت دیگر زیر معیارهای مثبت با بالاترین مقدار باید بیشترین رتبه و معیارهای منفی با بیشترین مقدار باید کم‌ترین رتبه را به خود اختصاص دهند.

 به منظور بی مقیاس سازی فازی اهمیت نسبی زیر معیارهای  با ارزش مثبت از رابطه زیر استفاده می‌شود.

گام چهارم) بهنجار سازی وزن معیارها و زیر معیارها: برای بهنجار سازی معیارهای اصلی و زیر معیارها به ترتیب از رابطه های زیر استفاده می‌شود.

گام پنجم) محاسبه اهمیت کلی فازی گزینه‌ها نسبت به معیارهای اصلی

 

 گام ششم) محاسبه اهمیت نهایی گزینه‌ها

 

گام هفتم) محاسبه راهکار ایده آل مثبت و منفی

 

گام هشتم) محاسبه فاصله مثبت و منفی

 azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
0

گام نهم) محاسبه ضریب نزدیکی و رتبه بندی گزینه ها

روش AHP بهتر است یا ‏TOPSIS|انجام تاپسیس و AHP

روش تصمیم گیری چند معیاره، تکنیک‌های مختلفی دارد که در این میان روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و تاپسیس(Topsis)  از شهرت و محبوبیت بیشتری نسبت به سایر تکنیک های دیگر برخوردارهستند. علت کاربرد بیشتر این تکنیک ها، سهولت تحلیل، دقت بالا و هستند جواب سؤالات زیر را بدانند:

·          کدام روش برای پژوهشم قابلیت کاربرد در بسیاری از موضوعات است. اما پژوهشگران معمولاً در انتخاب روش مناسب تصمیم گیری چند معیاره دچار تردید می‌شوند و علاقه‌مند مناسب تر است؟azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
0

·          کدام روش دقیق تر است؟

·          کدام روش به حجم نمونه کمتری نیاز دارد؟

·         و …

در ادامه سعی می‌شود به تمامی سؤالات و ابهامات پژوهشگران پاسخ داده شود. روش AHP تکنیکی است که برای حل مسائل تصمیم گیری چند معیاره با ساختار سلسله مراتبی استفاده می‌شود. برای انجام روش AHP لازم است ابتدا معیارها و گزینه‌های خود را به صورت ساختاری سلسله مراتبی مشخص کنید یعنی مشخص کنید برای رتبه‌بندی گزینه‌های خود چه معیارها و زیر معیارهایی را در نظر گرفته اید. سپس پرسشنامه مقایسه زوجی شامل کلیه معیارها، زیر معیارها و گزینه‌ها را طراحی کنید. در پرسشنامه مقایسه زوجی ترکیب دو تایی همه معیارها و گزینه‌ها می بایست در نظر گرفته شود(البته با توجه به ساختار سلسله مراتبی مسئله!) بنابراین اگر تعداد معیارها و گزینه‌ها زیاد باشد باعث می‌شود که تعداد مقایسات زوجی نیز افزایش پیدا کند که این امر باعث طولانی شدن پرسشنامه می‌شود و پاسخ‌دهندگان ممکن است در مقایسات دچار اشتباه شوند و یا اینکه به علت کم حوصلگی مقایسات را با دقت پر نکنند و نرخ ناسازگاری افزایش یابد. بنابراین تعداد معیارها و گزینه‌ها باید به حدی باشد که تعداد مقایسات زوجی داخل پرسشنامه  در حد معقول و منطقی به دست آید. نکته بعدی این است که روش AHP، روشی منطبق بر نظر خبرگان است یعنی اینکه پرسشنامه مقایسه زوجی را باید در اختیار خبرگان و کارشناسانی قرار دهید که بر همه معیارها و گزینه‌های مسئله اشراف و تسلط داشته باشند. در برخی مواقع ممکن است در جامعه اماری مورد نظر بیشتر از ۳ یا ۵ نفر خبره وجود نداشته باشد که از این بابت نیز هیج مشکلی وجود ندارد و نتایج به دست آمده نیز کاملاً علمی و قابل اکتفا است چون پرسشنامه‌ها را خبرگان تکمیل کرده‌اند و نیاز به داشتن حجم بالای نمونه نیست. بنابراین شرایط مناسب استفاده از روش AHP در زیر ذکر شده است:

·         تعداد معیارها، زیر معیارها و گزینه‌ها در حد معقول باشد (زیاد نباشد).

·         موضوع مسئله تخصصی باشد و نیازمند نظر خبرگان باشید.

·         می‌خواهید وزن و رتبه معیارها را به دست آوردید.

·         می‌خواهید وزن و رتبه گزینه‌ها را به دست آورید.

·         در حالت خاص ممکن است مسئله شما معیار نداشته باشد و شما می‌خواهید وزن و رتبه تعدادی گزینه یا سوال را به دست آوردید.

روش تاپسیس نیز از محبوبیت زیادی در مسائل تصمیم گیری چند معیاره برخوردار است. برای انجام روش تاپسیس باید هم وزن معیارها وجود داشته باشد و هم داده‌های ماتریس تصمیم گیری را در اختیار داشته باشید. برای به دست آوردن وزن معیارها می‌توان از نظر کارشناسان استفاده کرد و یا از روش AHP وزن معیارها را محاسبه کنیم. داده‌های ماتریس تصمیم گیری اگر واقعی و کمی باشند مثل میزان سود، هزینه، قیمت ، وزن و … داشتن یک ماتریس تصمیم گیری برای تحلیل روش تاپسیس کفایت می‌کند اما اگر معیارها کیفی باشند و نتوانیم مقدار واقعی هر گزینه نسبت به هر معیار را به دست آوریم بهتر است از پرسشنامه تاپسیس استفاده کنیم. در این پرسشنامه میزان امتیاز هر گزینه نسبت به هر معیار به صورت طیف لیکرت یا هر طیف قراردادی دیگری به دست می‌آید با توجه به اینکه داده‌های ماتریس تصمیم گیری قضاوتی هستند بهتر است تعداد بیشتری پرسشنامه تاپسیس در جامعه آماری مورد نظر توزیع کنیم و از ادغام نظرات کلیه پاسخ‌دهندگان ماتریس تصمیم گیری نهایی را استخراج کنیم تا در مورد معیارهای کیفی و قضاوتی به یک اجماع دست پیدا کنیم. تعداد معیارها و گزینه‌ها در روش تاپسیس محدودیتی ندارد و متناسب با مسئله خود می‌توانید تعداد زیادی را اختیار کنید. در روش تاپسیس حتماً باید معیار و گزینه وجود داشته باشد در صورتی که فقط یکی وجود داشته باشد روش تاپسیس قابل انجام نخواهد بود.

بنابراین به طور کلی در روش تاپسیس:

·         با تعداد معیارها و گزینه‌های کم یا زیاد قابل انجام است.

·         با داشتن معیارهای های مثبت و منفی قابل انجام است.

·         با داشتن معیارهای کیفی و کمی قابل انجام است.

·         در روش تاپسیس رتبه‌بندی گزینه‌ها به دست می‌آید.

·         در روش تاپسیس وزن معیارها به دست نمی‌آید باید از سایر روش‌ها دیگر به دست آورید.

·         باید معیارها و گزینه‌ها حتماً وجود داشته باشد.

azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
09367292276
09367292276
[e-mail]
azsoftir.com
0

·         پرسشنامه‌های تاپسیس را می‌توان به تعداد زیاد در جامعه آماری توزیع کرد.

·         اگر داده‌های واقعی برای ماتریس تصمیم گیری وجود داشته باشد استفاده از روش تاپسیس خیلی مناسب است.